TİROİD NEDİR?

Tiroid, boynun ön kısmında adem elmasının hemen altında bulunan kahverengimsi kırmızı renkte olan kelebek şeklinde bir bezdir. Boğazın yan tarafına uzanan iki geniş kanadı vardır. Endokrin sisteminin bir parçası olarak görev yapan tiroid bezi, vücudun birçok sistemini etkileyen hormonlar üretir. Bu hormonlar metabolizmayı, büyüme ve gelişmeyi etkiler. Özellikle bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yeterli düzeyde üretilen tiroid hormonu beyin gelişimi açısından çok önemlidir. Bu hormonların çok az ya da çok fazla üretilmesi bir çok tiroid bozukluğuna neden olur. Bu bozukluklar, bazen tedavi gerektirmeyecek kadar küçük ve zararsız iken bazen yaşamı tehdit edecek kadar tehlikeli olabilmektedir.   

TİROİD HORMONLARI NELERDİR?

Tiroid bezi, triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarını salgılar. Bu hormonlar enerji seviyesinden kiloya, saç ve tırnağın büyümesinden iç sıcaklığına kadar pek çok şeyin düzenlemesinde önemli rol oynarlar. Ayrıca vücut hücrelerine kullanılması gereken enerji miktarını belirlerler. Tiroid bezinde C hücreleri olarak adlandırılan ve hormon üreten hücrelerde vardır. Bu hücreler kandaki kalsiyum ve fosfat seviyelerini düzenleyen kalsitonin hormonunu üretirler. 

T4 HORMONU 

Ana hormon olan ve troksin olarak bilinen T4 hormonu dört iyot atomu içerir. Bu hormonun üretimi bir başka endokrin bez olan hipofiz bezi ile düzenlenir. Hipofiz bezi tiroid bezinin daha fazla troksin üretmesi için kana TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon) salgılar. TSH miktarı, vücutta ne kadar tiroid hormonu olduğuna göre belirlenir. Salgılanan TSH miktarı ile dolaşımdaki mevcut T4 miktarı ters orantılıdır. Eğer; troid hormonu düşük ise tiroid bezine daha fazla hormon üretmesi için daha çok TSH salgılanır. Kan dolaşımında bulunan T4 hormonu belli bir seviyenin üzerine çıktığında hipofiz TSH üretimini durdurur.
Kandaki tiroid hormonlarının çoğu proteinlere bağlanırken çok az bir kısmı ise etkilerini göstermek için dokulara girmede serbesttir. Bunlar serbest T4 olarak adlandırılır.

T3 HORMONU

Bir diğer salgılanan hormon Triiyodotironin olarak ta bilinen T3 hormonudur. T4 hormonu karaciğer ve beyinde etkisini göstermek için bir iyot atomunun çıkarılması ile T3 hormonuna dönüştürülür. Bu hormon kanda dolaşan tiroid hormonunun yaklaşık %5 ‘i kadardır.
T3 hormonu, kas, beyin, kalp ve sindirim fonksiyonlarının korunmasına yardımcı olur. 

TİROİD TESTLERİ

Üretilen tiroid miktarlarını ölçmek için bazı testler uygulanır. 

TSH TESTİ

Tiroid fonksiyonlarının düzgün çalışıp çalışmadığını belirlemek için öncelikle kandaki TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon) seviyesi ölçülür. Düşük TSH seviyesi çok fazla tiroid hormonunun üretildiğini gösterir(hipertiroidizm). Diğer yandan yüksek TSH seviyesi , tiroid bezinin yeterli miktarda tiroid hormonu üretmediğinin göstergesidir(hipotiroidizm).
T3 ve T4 (tiroksin): Kan testi ile kontrol edilen tiroid hormonunun birincil formları.

T4 TESTİ  

TSH testi sonucunda bir problem görüldüğünde diğer tiroid testlerine başvurulur. Bunlardan biri olan T4, vücutta iki türde bulunduğundan toplam T4 ve serbest T4 (FT4) olarak iki ayrı test olarak yapılır.
Toplam T4 testi herhangi bir serbest T4 ile birlikte proteine bağlı T4 ‘ü ölçer. Bu testin sonucu bir tiroid bozukluğu olduğunu belirlemede tek başına bir etken değildir. 

T3 TESTİ

T3 testi, triiyodotironin hormonunun seviyelerini kontrol etmek için yapılır. Genellikle yapılan TSH VE T4 testlerinin sonucu hipertiroidizmi gösteriyorsa bu teste başvurulur. Hipertiroidi hastaları tipik olarak yüksek bir Toplam T3 seviyesine sahiptir. Bu nedenle aşırı aktif tiroid belirtileri görünüyor ancak T4 ve TSH değerleri normal çıkmış ise yine de T3 testi istenebilir. Çok yüksek çıkan test sonucu genellikle hipertiroidizm ile ilişkili olan Graves hastalığının göstergesidir. 

TİROİD ANTİKOR TESTLERİ 

Tiroid bezinde gözlemlenen bir fonksiyon bozukluğu ile Haşhimato ve Graves gibi otoimmün bir hastalıktan kaynaklı olup olmadığının tespiti için yapılır. Test kandaki tiroid antikorlarının seviyesini belirlemeye yardımcı olur. Antikorlar normal şartlarda sağlıklı bireylerde bağışıklık sistemi tarafından virüsler ve bakteriler gibi yabancı maddelerle savaşmak için yapılan proteinlerdir. Ancak bazen vucüt kendi doku ve hormonlarını ajan olarak görerek kendi doku ve organlarına karşı antikor üreterek saldırır. Bu durum tiroidin otoimmün bozukluğuna yol açarak ciddi hasarlara neden olabilir. 

Farklı tipte tiroid antikorları vardır. bu antikorlardan bazıları tiroid dokusunu yok ederken bazıları ise belirli tiroid hormonlarını çok fazla üretilmesine neden olur. Antikor  testi genellikle aşağıdaki antikor türlerinden bir veya birkaçını ölçer:

Tiroid peroksidaz antikorları (TPO): Bu antikorların sebepleri şunlardır;

• Bir otoimmün hastalığı olan Haşimato hastalığı: Bu hastalık hipotiroidizmin en yaygın nedenidir Hipotiroidizm, tiroidin yeterince tiroid hormonu üretememesi durumudur.
• Graves hastalığı: Bu hastalık hipertiroidizmin en yaygın nedenidir. Hipertiroidizm, tiroidin çok fazla tiroid hormonu üretmesi durumudur.
• Tiroglobulin antikorları (Tg): Bu antikorların sebepleri şunlardır;
• Bu antikorlar Hasimato hastalığının bir işareti olabilir. Hasimato hastalığı olan kişilerde genellikle hem Tg hem de TPO antikorlarının seviyelerinin yüksek olduğu görülmektedir. 
• Genellikle tiroid kanserli hastalarda takip esnasında ölçülür. Yüksek seviyede çıkması kanserin nüksettiğinin göstergesidir.

TİROİD HASTALIĞI NEDEN OLUR?

Tiroid, kendi kendine hormon üretemez, bir uyarıcıya ihtiyacı duyar. Bu durumda tiroid bezi vücudun ihtiyaç duyduğu hormonları üretebilmek için, TSH olarak bilinen tiroid uyarıcı hormonu salgılayan hipofiz bezinin yardımına ihtiyaç duyar.. Hipofiz bezinin TSH salgılayamayacak durumda olması ise tiroid bezi hastalıklarına sebep olur. Tiroksin ya da triiyodotironin salgılanmasını tetikleyen TSH hormonunun yeterli seviyede olmaması, bu hormonların çok az ya da çok fazla üretilmesine neden olarak tiroid hastalıklarına sebep olur. Örneğin, tiroid bezinin az çalışması hipotiroide sebep olur.

TİROİD HASTALIKLARI VE NEDENLERİ 

Tiroid bezi, vücudun metabolizmasını düzenleyen hormonlar üretir. Bu hormonların çok fazla yada çok az üretilmesi bazı trioid hastalıklarına neden olur. Graves hastalığı, Hasimato tiroidi, guatr ve tiroid nodülleri bunlardan en yaygın olanlarıdır.
İki ana tiroid hastalığı türü vardır;  hipotiroidizm ve hipertiroidizm. Her ikisinde de tiroid bezinin çalışmasını etkileyen başka hastalıklar  neden olabilir.

HİPERTİROİDİZM (Zehirli Guatr, Tirotoksikoz)

Hipertiroidizm tiroid bezinin çok fazla hormon üretmesidir. Bu durumda vücut enerjiyi çok hızlı kullanır. Yorgunluk hali ile birlikte kalbin çok hızlı atması, kilo kaybı ve normalden daha gergiin olma gibi durumlar görülür. Hipertiroidizm, kadınların yaklaşık yüzde 1'ini etkilerken erkeklerde daha az görülür. 
Hipertiroidizme neden olan durumlar şu şekildedir;

• Graves hastalığı varlığında tiroid aşırı aktif olup çok fazla hormon üretebilir. Hipertiroidizmin en yaygın nedenlerindendir ve aktif tiroidli kişilerin yaklaşık yüzde 70'ini etkiler. Bu duruma yaygın toksik guatr (genişlemiş tiroid bezi) de denir.
• Aşırı iyot: Vücutta tiroid hormonları yapmak için kullanılan bir mineral olan iyotun fazla olması durumunda, tiroid ihtiyaç duyulandan çok daha falza hormonu üretir.  Bazı ilaç ve öksürük şuruplarında aşırı iyot olduğundan dikkatli kullanılması gerekir.
• Tiroid üzerindeki nodüller, toksik nodüler guatr tiroid bezinin hormonlarının çok fazla üretilmesine neden olabilir.
• Tiroidit: Bu bozukluk çok fazla aağrıya neden olabilirken bazen hiç hissedilmeyebilir. Tiroiditte tiroid, depolanan hormonları salgılar. Birkaç hafta sürebilir.

Aşırı tiroid hormonu üretimi(hipertiroidizm) şu semptomlara neden olabilir:

• Kaygı ve huzursuzluk 
• Sinirlilik 
• Kilo kaybı 
• Isıya karşı artan duyarlılık
• Artan terleme
• Uykuya geçmede zorluk
• İnce deri
• Kırılgan saç ve tırnaklar
• Adet dönemi düzensizlikleri ve adet görmeme
• Kas Güçsüzlüğü ve titreme
• Göz tahrişi ve şişkin gözler (Graves hastalığında)

HİPERTİROİDİZM TEŞHİSİ 

Teşhis için öncelikle kan testi ile kanınızdaki tiroid hormonu (tiroksin veya T4) ve tiroid uyarıcı hormon (TSH) seviyelerine bakılır. Hipofiz bezi, tiroidi hormonlarını üretmesi için TSH ile uyarır. Yüksek T4 ve düşük TSH seviyesi aşırı aktif tiroid durumunun olduğunu gösterir.

Doktorunuz ayrıca tiroid bezinizin ne kadarını kapladığını ölçmek için  ağız yoluyla veya enjeksiyon ile radyoaktif iyot verebilir. Tiroid hormon üretmek için iyot alır. Çok fazla iyot alması tiroidin aşırı aktif olduğunun bir işaretidir. Eğer radyoaktivite seviyesi düşük ise düzelmesi hızlı olur ve çoğu zaman tehlikeli değildir.

HİPOTİROİDİZM

Hipotiroidizm, hipertiroidizmin tam tersi durumdur. Tiroid bezi yeterince hormon üretemez. 

Hipotiroidizm, genelde Haşimato tiroiditinden, tiroid bezini çıkarmak için yapılan ameliyat sonrasında veya radyasyon tedavisinde meydana gelen hasardan kaynaklanır. 

Hipotiroidizm neden olan durumlar şu şekildedir:

• Haşimato tiroiditi: Ağrısız bir hastalık olup, vücut hücrelerinin tiroide saldırarak zarar verdiği otoimmün bir hastalıktır. Kalıtsal bir durumdur. 
• İyot eksikliği: Tiroid hormon üretmek için iyot kullanır. İyot eksiliği durumunda yeterince hormon üretilemez.
• Tiroidit: Tiroid bezinin iltihaplanmasıdır (şişmesidir). Tiroidit, tiroid bezinin ürettiği hormon miktarını azaltmasına neden olabilir.
• Doğum sonrası tiroidit: Doğumdan sonra kadınların%5 ile % 9'unda görülebilir, genellikle geçici bir durumdur.
• Çalışmayan bir tiroid bezi: Tiroid bezinin doğumdan itibaren düzgün çalışmaması durumudur. Yaklaşık 4,000 yenidoğan arasında 1 tanesini etkiler. Tedavi edilmez ise çocuğun gelecekte hem fiziki hem de zihinsel sorunlar yaşamasına neden olabilir. Tüm yenidoğanlara, tiroid fonksiyonlarını kontrol etmek amacıyla hastanede kan testi yapılır.

Çok az tiroid hormonu üretimi (Hipotiroidizm) şu semptomlara neden olabilir:

• Yorgunluk hali
• Kuru cilt 
• Kuru ve kabarık saçlar
• soğuğa karşı hassasiyetin artması
• Hafıza problemleri-unutkanlık
• Kabızlık
• Depresyon
• Kilo alma
• Sık ve yoğun adet dönemleri
• Yavaş kalp atışI
• Koma

HİPOTİROİDİZM TEŞHİSİ 

Doktorunuz öncelikle TSH ve tiroid hormon seviyesini belirlemek için kan testleri isteyecektir. Yüksek TSH ve düşük tiroksin seviyesi, tiroid bezinin yeterli çalışmadığını gösterir. Bu seviye ayrıca hipofiz bezinizin tiroid bezini hormon üretmesi için uyarmaya çalışmak için daha fazla TSH saldığını da gösterir.

Bunlar da ilginizi çekebilir?

Haşimato hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir? Haşimato hastaları neleri yememeli?