D vitamini nedir? D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir?

D vitamini nedir?

Kalsiferol olarak da bilinen D vitamini, yağda çözünen, karaciğerde ve yağ dokuda depolanan vitamin çeşitlerinden biridir. 

D vitamini Nasıl Sentezlenir?

D vitamini yağda çözünen bir vitamin'dir. %10-%20 de besinler yoluyla alınırken, yaklaşık %80-90’ı deride ultraviyole ışınları sayesinde sentezlenir.

Güneş ışınları yoluyla D vitamini sentezlemek için uygun koşulları sağlamak çok önemlidir;

• Uygun ışın açısı için saatler 10.00- 15.00 arasıdır.
• Cildin direk güneş ışığına teması gereklidir, pencere veya cam arkasındayken D vitamini sentezi olmaz
• 8 faktörden fazla koruyuculu vücut kremi D vitamini sentezine engel olmaktadır.
• Ülkemiz için D vitamini sentezi mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim, kasım aylarında gerçekleşir

D vitamininin faydaları nelerdir?

• Kalsiyumun kemiklerde tutulmasını, kemiğin olgunlaşmasını ve güçlenmesini sağlar.

• Kas güçünü artırır.

• Solunum sisteminde bazı koruyucu maddelerin üretimini artırarak, akciğer ile solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruyucu etki gösterir.

• Bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerin mineralizasyonunda rol oynar

• Bağışıklık, beyin ve sinir sistemi sağlığını destekler.

• Tüberküloz gibi enfeksiyon hastalıklarında azalmaya neden olur.

• Yaşlılarda demansı ve inme-felç gelişimini azaltır.

• İnsülin seviyelerini düzenler ve Tip 1 diyabet riskini azaltır.

• Akciğer fonksiyonunu ve kardiyovasküler sağlığı destekler.

D vitamini çeşitleri nelerdir?

Kaynakları bakımından farklı, fakat yapı ve oluşumları bakımından birbirine benzeyen 2 türlü D vitamini vardır

D2 Vitamini (ergokalsiferol): Bitkilerin içinde bulunan, bir ön vitamin olan ergosterol şeklinde alınır; ciltte toplanır. Bazı mantarlarda bulunur.

D3 Vitamini (kolekalsiferol): Vücutta sentezlenir. Bu nedenle gerçek bir vitamin değil, bir hormon prekürsörüdür. Hayvansal kaynaklı besinler içinde de alınabilir (balıklar ve balık yağı).

D3, daha güçlüdür ve kandaki D vitamini seviyelerini D2'nin neredeyse iki katı kadar yükseltir.

Güneş ışığından gelen UV ışınlarına maruz kaldığında cildinizde de büyük miktarda D vitamini yapılabilir. Fazla D vitamini daha sonra kullanılmak üzere vücut yağınızda depolanır.

Vücudunuzdaki her hücrede D vitamini için bir reseptör vardır. Bu vitamin, kemik sağlığı, bağışıklık sistemi işlevi ve kansere karşı koruma dahil olmak üzere birçok süreçte yer alır

D Vitamini Değerine Nasıl Bakılır?

25 OH Vitamin D ve Hidroksi Vitamin D olarak da bilinen 25-Hidroksi D Vitamini testi, D vitaminin vücuttaki miktarını ölçmenin en kesin yöntemi olup, kan testiyle yapılır. 

20 ng/mL'den düşük olması durumunda D vitamini eksikliği, 21 ile29 ng/mL aralığında ise D vitamini yetersizliği söz konusudur.

D Vitamini İçin Günlük Önerilen Miktar Nedir?

Ölçülen serum hidroksi-25 D vitamini düzeyinin 12 ng/ml olması D vitamini eksikliği olarak kabul edilir. Çocuklarda 12-20 ng/ml D vitamini düşüklüğü olarak kabul edilirken yetişkinlerde 30 ng/ml düzeyinin altı düşük olarak kabul edilir. Serum düzeyinin 100-150 ng/ml ve üzerinde olması ise intoksikasyon yani aşırı D vitamini konsantrasyonunu gösterir.

0-1 yaş aralığı için gerekli miktar 400 IU
1-70 yaş aralığı için gerekli miktar 600 IU,
70 yaşından büyük bireyler için ise gerekli miktar 800 IU olarak önerilir. 

Yeterince güneş ışığı alan ve düzenli beslenen bireylerde D vitamini eksikliği olma ihtimali düşüktür. Ancak büyüme ve gelişme hızının fazla olduğu çocukluk ve ergenlik çağlarında, gebe ve emziren kadınlarda daha fazla D vitaminine ihtiyaç duyulabilir. Bu gibi durumlarda doktor kontrolünde vitamin takviyesi alınmalısı önemlidir.

UL: Tolere Edilebilir Üst Alım Seviyesi, sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük alım miktarıdır.

Hastalarda ileri bir D vitamini eksikliği varsa (serum düzeyleri 10 ng/mL’den az) o zaman hastaların haftada 50,000 IU alarak, 6-8 haftalık bir tedaviye devam edilmesi ve serum 25OHD düzeylerinin 30 ng/mL’ye ulaştırılması hedeflenir. Sonrasında günlük miktarlara geçilebilir.

D vitamini için önerilen miktarlar, sağlıklı insanlarda sağlıklı kemikler ve normal kalsiyum metabolizmasını sürdürmek için gereken günlük miktarı ifade eder. Buradaki değerler güneşe minumum maruz kalındığı varsayılarak hesaplanmıştır.

D vitamini seviyenizi etkileyebilecek faktörler

D vitamini seviyenizi etkileyen  birçok faktörü vardır.

Yaşadığınız yer: Yaşadığınız yer, güneşe ne kadar maruz kaldığınızı etkilediği için D vitamini seviyenizi etkiler. 

Kaç yaşında olduğunuz:  Yaş ilerledikçe cildiniz, daha az D vitamini üretir. 65 yaşın üzerindeyseniz, cildiniz, 20'li yaşlarda ürettiği D vitaminin dörtte biri kadar D vitamini üretebilir.

Ten renginiz: Daha koyu tenli kişiler tipik olarak daha açık tenli bireylere göre daha düşük D vitamini seviyelerine sahiptir. 

Kilonuz: D vitamini yağda depolandığı için obezite hastalarında, vücut tarafından kullanılabilen vitamin kanda daha az dolaşır. 

Yediğiniz yiyecekler: Karaciğer, balık, yumurta sarısı, portakal suyu, mantar, yulaf, tatlı patates, süt, brokoli, ısırgan otu, maydanoz, zengilleştirilmiş tahıllar.

Sağlık durumunuz:  İnflamatuar bağırsak hastalığı, karaciğer hastalığı veya kistik fibroz gibi rahatsızlıkları olan kişiler,eksikliklere yol açabilecek D vitamini emiliminde sorun yaşayabilir.

D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

• Karaciğer
• Somon, sardalya, ringa balığı, ton balığı ve uskumru gibi yağlı balıklar
• Yumurta sarısı
• Portakal suyu
• Mantar
• Yulaf
• Tatlı patates
• Brokoli, ısırgan otu, maydanoz
• Süt
• Zenginleştirilmiş tahıllar

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

• Sürekli hasta olma
• Sık enfeksiyon geçirme
• Yorgunluk
• Kemik ve sırt ağrısı
• Eklemlerde ağrı
• Depresif ruh hali
• Yaraların zor iyileşmesi
• Saç dökülmesi
• Kas kaybı

D Vitamini Eksikliği Nedenleri

D vitamini eksikliği özellikle genç kadınlarda, bebeklerde, yaşlılarda ve koyu tenli insanlarda daha yaygın olmakla birlikte tüm dünyada yaşanan sorunlardan biridir..
Yeterli güneş ışığı olmadığı kış aylarında D vitamini seviyeniz düşebilir.Bu durumda, D vitamini için takviye alınması gerekebilir.

• Yeterli ve sağlıklı beslenmeme, sağlıksız yaşam tarzı
• Güneş ışınlarından yeterince faydalanmamak
• Obezite.
• D vitamini sentezinin ve atılımının azalması
• Karaciğer yetmezliği.
• Kronik böbrek yetmezliği.
• Genetik hastalıklar

D vitamini Eksikliği Nelere Sebep olur?

Çok az D vitamini alan kişiler, çocuklarda raşitizm ve yetişkinlerde osteomalazi olarak bilinen bir durum olan yumuşak, ince ve kırılgan kemikler geliştirebilir.

Raşitizm: Bebeklerde ve çocuklarda kemik dokusunun sertleşememesinden kaynaklanan yumuşak kemikler ve iskelet deformiteleri durumudur.

Osteomalazi: Takviye ile tersine çevrilebilen, zayıf ve yumuşatılmış kemiklere sahip yetişkinlerde görülen bir durumdur. Bu, kemiklerin gözenekli ve kırılgan olduğu ve durumun geri döndürülemez olduğu osteoporozdan farklıdır.

D Vitamini eksikliği en çok kimlerde ve neden görülür?

• 70 yaş üstü yaşlılarda
• Sürekli kapalı ortamda çalışanlarda
• Obezlerde
• Çocuklarda,
• Deride renk değişikliği artmış olanlarda,
• Şişmanlar-obezlerde,
• Güneşlenirken devamlı cilt koruyucu krem kullananlarda,
• Beslenme bozukluğu olanlarda,
• Bağırsakta emilim bozukluğu olanlarda,
• Kronik böbrek hastalığı, karaciğer yetmezliği
• Sara ilacı ve kortizon ilacı kullananlarda ,
• Gebe ve hamile kadınlarda

D vitamini fazlalığının zararları nelerdir?

Yiyeceklerde bulunan düşük miktardaki D vitamini zehirlenmesine (toksitesi) yol açmaz.  Toksitesi; yanlış doz D vitamini alımından kaynaklanır. Doktorunuz önermedikçe, günlük 4.000 IU'dan fazla D vitamini takviyesi almayınız.

Aşırı vitamin D tüketimi, serum kalsiyum düzeyinde artışa yol açarak toksiteye neden olur.

Serum kalsiyum düzeyinde artışa bağlı olarak da;
⦁    Kalsinozis (Kalsiyumun böbrekler, kalp ve akciğerler gibi çeşitli organlarda birikmesi)
⦁    Hiperkalsemi ve buna bağlı olarak; kalp ritm bozuklukları, mental durum değişiklikleri(konfüzyon gibi), konjuktivit, ağrı, anoreksi, ateş, kusma ve kilo kaybı gelişebilir.

D vitamini zehirlenmesinin (toksisite) belirtileri nelerdir?

⦁    Anoreksi
⦁    Kilo kaybı
⦁    Düzensiz kalp atışı
⦁    kan damarlarının ve dokularının sertleşmesi