Kabızlık sizin de kabusunuz mu? İşte size Kabız olmamanız için tavsiyeler

Kabızlık Nedir?

Tıp dilinde konstipasyon veya peklik olarakta adlandırılan kabızlık, bağırsak hareketlerinin normale göre azalması anlamına gelir. Toplumda oldukça sık görülen bir sindirim problemi olan kabızlık, yanlış bilinenin aksine bir hastalık değil, birçok duruma bağlı olarak görülebilen bir semptomdur.

Kabızlık Nedenleri

Beslenme

Beslenme ile birlikte alınan lif, dışkının kıvamının oluşmasında rol oynar. Lifli besinler dışkının yumuşak olmasında ve sindirim kanalı boyunca kolay hareket etmesine katkıda bulunur. Bundan dolayı lifli yiyecek tüketen kişilerin, kabızlık yaşama olasılığı daha düşüktür. Ortalama günde 20–25 gram kadar lif alınmalıdır. 

Yüksek lifli yiyecekler;

• Armut
• Çilek
• Avokado
• Elma
• Ahududu
• Muz
• Yaban Mersini
• Böğürtlen
• Havuç
• İncir
• Armut
• Kuru erik, kuru kayısı gibi kuru meyveler
• Pancar
• Brokoli
• Enginar
• Brüksel Lahanası
• Ispanak
• Domates
• Mercimek,
• Barbunya
• Bezelye
• Nohut
• Kinoa
• Yulaf
• Patlamış Mısır
• Badem
• Fındık
• Chia Tohumları
• Keten tohumu
• Antep Fıstığı
• Ayçekirdeği
• Kabak Çekirdeği
• Tatlı Patates
• Bulgur
• Tam tahıllar

Fiziksel hareketsizlik

Hareketsiz bir yaşam kabızlığa sebep olur. Geçmişte yapılan bazı araştırmalar, maraton koşucuları da dahil olmak üzere fiziksel olarak zinde olan kişilerin kabızlık yaşama olasılığının diğer insanlara göre daha düşük olduğunu göstermiştir. 

Bazı ilaçlar

Opioid ağrı kesici ilaçlar, trisiklik antidepresanlar, bazı antikonvülsanlar, kalsiyum kanal blokerleri, alüminyum içeren antasitler, kalsiyum içeren antasitler, diüretikler, demir takviyeleri kabızlığa neden olabilir.

Huzursuz bağırsak sendromu

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi fonksiyonel bağırsak sorunu olan kişiler daha çok kabızlık riski taşırlar.

İrritabl bağırsak sendromu (IBS) kalın bağırsağı etkileyen yaygın bir hastalıktır. IBS yaşayan kişide; karın ağrısı, şişkinlik, gerginlik, dışkı sıklığında veya kıvamında değişiklikler görülebilir.

Yaşlanma

İnsanlar yaşlandıkça, yiyeceklerin sindirim sisteminden geçmesi daha uzun sürdüğü ve yaşlı kişiler daha hareketsiz olduğu için daha fazla kabızlık sorunu yaşamaktadırlar. 

Rutindeki değişiklikler

Seyahat gibi değişiklikler sindirim sistemini etkiler. Normalden farklı zamanlarda yemek yemek, yatağa gitmek ve banyoyu kullanmak  kabızlık riskini artırabilir.

Müshillerin aşırı kullanımı

Müshiller bağırsak hareketlerine yardımcı olabilir, ancak belirli müshillerin düzenli kullanımı kabızlığa neden olabilir. Müshillerin aşırı kullanımı dehidratasyon, elektrolit dengesizliği ve iç organ hasarına da neden olabilir.
Bu komplikasyonlardan bazıları yaşamı tehdit edebilir. Bu nedenle, müshil kullanmaya başlamadan önce bir sağlık uzmanıyla görüşün.

Gerektiğinde banyoyu kullanmamak

Bir kişi bağırsak hareketi yapma dürtüsünü görmezden gelirse, artık gitme ihtiyacı hissetmeyene kadar dürtü yavaş yavaş kaybolabilir. Dışkı geciktikçe daha kuru ve sert olur. Bu da, dışkı sıkışması riskini artırır.

Yeterince sıvı tüketmek

Düzenli olarak doğal meyve ve sebze suları tüketmek, çorba içmek  ve su tüketmek kabızlık riskini azaltmaya yardımcı olur. Bazı sıvıların dehidrasyon riskini artırabileceğini ve bazı insanlar için kabızlığı daha da kötüleştirebileceğini unutmayın. Kabızlığa sebep olabilecek kafeinli gazlı içecekler, kahve ve alkol alımın azaltın.

Kolorektal problemler

Kolonu etkileyen bazı sağlık problemleri, dışkının geçişini engelleyebilir ve kısıtlayarak kabızlığa neden olabilir.Bu tür koşulların örnekleri şunları içerir:

• Kanserli tümörler
• Fıtık
• Yara dokusu
• Divertikülit
• Kolon veya rektumun anormal daralması olan kolorektal darlık
• İltihaplı bağırsak hastalığı (IBD)
• Diğer durumlar

Nörolojik durumlar

Multipl skleroz, Parkinson hastalığı, felç, omurilik yaralanmaları ve kronik sözde bağırsak tıkanıklığı kabızlığa neden olabilir.

Hormonal fonksiyonu, elektrolitleri veya böbrek fonksiyonunu içeren durumlar

Bunlar arasında üremi, diyabet, hiperkalsemi ve hipotiroidizm bulunur.

Bağırsak tıkanması

Bu, bir tümör sindirim sisteminin bir bölümünü tıkarsa veya sıkıştırırsa ortaya çıkabilir.

Sindirim sistemini etkileyen koşullar

Kabızlık çölyak hastalığı, IBD ve diğer iltihaplı durumlarla ortaya çıkabilir.

Kanser tedavisi

Kemoterapi ve opioid ağrı kesici ilaçlar da kabızlığı tetikleyebilir.

Kabızlığa neden olan diğer etkenler;

• Depresyon
• Stres
• Fazla sayıda vajinal doğum yapmış kadınlarda pelvis kaslarının zayıflaması
• Gebelik süreci

Kabızlık Belirtileri

• Bağırsaklarda gaz birikmesi
• Karın ağrısı ve kramplar
• Şişkinlik
• Dışkılama esnasında zorlanma
• Aşırı ıkınma
• Normalden daha az dışkı yapmak
• Dışkıyı tam boşaltamamış gibi hissi,
• Yumrulu, kuru veya sert dışkı
• Mide bulantısı
• İştahsızlık
• Halsizlik
• Dışkılama esnasında zorlanmaya bağlı kanama

Kabızlık Teşhisi

Öncelikle kabızlığın nedenlerini belirlemek önemlidir. Bunun için doktorunuz tıbbi öykünüzü ve dışkılama alışkanlıklarınızı sorgulayacak ve ardından fizik muayene yapacaktır.

Anorektal bölgenin parmakla muayenesi, göreceli olarak basit ve sorunun altta yatan nedenlerine ilişkin ipuçları sağlayabildiğinden genellikle uygulanan ilk adımdır.

Endoskop adı verilen bükülebilir ışıklı bir aletle veya baryumlu röntgen incelemeyle kalın bağırsağın tetkik edilmesi sorunun saptanmasına ve kabızlığa neden olduğu bilinen polipler, tümörler veya divertikül hastalıkları gibi ciddi rahatsızlıkların ortaya çıkarılmasına yardımcı olabilir. 

Farklı fizyolojik testler ile de anüs ve rektumun fonksiyonları değerlendirilebilir. Dışkılama sırasında anüs ve rektumun işlevlerini inceleme amaçlı bu testlerde, küçük bir plastik kateterle veya görüntüleme yöntemleri kullanılarak dışkılamayı kontrol eden anüs kaslarının refleksleri değerlendirilir.

Muayene bulguları normal olan ve risk faktörü bulunmayan hastalarda kabızlık, posasız beslenme ve hareketsizlik gibi nedenlerle ortaya çıktığı tespit edildiğinde yalnızca beslenme önerileri sunulur.

Karın ağrısı, kilo kaybı gibi farklı sorunlarda yaşanıyorsa  tanı için kolonoskopi gerekebilir.

Kabızlık İçin Risk Faktörleri

• Kadınlar, çocuklar ve 60 yaş üstü insanlar ve hamileler
• Sıvı kaybı yaşayanlar,
• Düşük lifli diyetle beslenenler,
• Hareketsiz yaşam tarzına sahip olanlar,
• Bağırsak hareketlerine olumsuz etki eden bazı ilaç gruplarını kullanan kişiler,
• Yeme bozukluğu veya depresyon gibi bozukluğu olanlar kabızlık yaşamaya daha yatkınlardır.

Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

3 gün boyunca bağırsak hareketi olmadıysa,  karnınızda şişkinlik veya ağrı varsa, mide bulantısı veya kusma varsa ve dişkıda kan varsa  acilen doktora başvurun. 

Zira şiddetli kabızlık sonucu ortaya çıkabilecek hasarlar;

• Zorlamadan sonra rektal kanama
• Anüs etrafında küçük bir yırtık olan anal fissür
• Anüste şişmiş, iltihaplı kan damarları olan semptomatik hemoroidler (yığınlar)
• Kurutulmuş dışkı durgunlaştığında ve rektum ve anüste toplandığında meydana gelen dışkı sıkışması, potansiyel olarak mekanik bir tıkanmaya yol açar.
• Diğer olası komplikasyonlar arasında düşük yaşam kalitesi ve depresyon yer alır.

Kabızlık İçin Tedavi Yöntemleri

Kabızlık genellikle yaşam tarzındaki değişiklik, lifli gıda tüketimi ve yeterli su tüketimi ile düzelir. Dışkılamayı ertelememek da önemli çözüm yollarından biridir.

Laksatifler kısa vadede semptomları iyileştirse de, bazı mushillerin yan etkilerinden dolayı doktor kontrolünde dikkatli kullanılması önerilir. 

Bağırsak hareketlerinin, dışkı özelliklerinin, beslenme programının kaydını tutmak doktor kontrolünde altta yatan nedeni bulmak için yardımcı olabilir.

Müshiller

Reçeteli ve reçetesiz  satılan müshiller bulunmaktadır.

Lif takviyeleri: Toplu oluşturan müshiller olarak da bilinir, bunlar en güvenli seçenek olabilir. Bol su ile birlikte alınmalıdır. 

Uyarıcılar: Bağırsaklardaki kasların ritmik olarak kasılmasına neden olur. 

Kayganlaştırıcılar: Dışkının kolon boyunca sorunsuz hareket etmesine yardımcı olur. 

Dışkı yumuşatıcılar: Dışkıyı nemlendirir. 

Ozmotikler: Dışkıyı nemlendirmek ve hareketi kolaylaştırmak için kolona su çeker. Tuzlu müshiller bir tür ozmotiktir.

Nöromüsküler ajanlar: Opioid antagonistlerini ve 5-HT4 agonistlerini içerir. Bağırsaklardaki hareketi düzenlemek için belirli reseptörlerde çalışırlar.

Kabızlık tedaviye yanıt vermiyorsa veya başka semptomlar varsa, doktor, altta yatan nedeni bulmak için BT taraması, MRI taraması veya X-ışını gibi bir abdominal görüntüleme çalışması önerebilir.

Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Kabızlığın hem önlenmesinde hem de düzeltilmesinde beslenme ve hareketli yaşam tarzının rolü çok büyüktür. 

• Paketli gıdaları hayatınızdan çıkarın.
• Kabızlığa neden olduğu bilinen muz, makarna, pilav, fazla süt ve kahve ile fast-food tarzı yiyecekleri kontrollü tüketin.
• Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek tercih edin.
• Sabahları aç karnına kuru kayısı, incir veya mürdüm eriği yiyip
• Sabahları 1 kaşık zeytinyağı için.
• Düzenli egzersiz yapın.
• Çayınızı, kahvenizi tatlandırıcıyla içmeyin.
• Kronik kabızlıktan şikayetçiyseniz, beslenmenizden gluteni çıkarın.
• Magnezyum eksikliği kabızlığa neden olabilir. 
• Yeterince su tükettiğinizden emin olun. 
• Lif zengini besinleri tüketin.
• Beslenmenize ev yoğurdu, kefir, ev turşusu gibi probiyotik zengini besinleri ekleyin.
• Her sabah uyanır uyanmaz 2 yemek kaşığı zeytinyağı için.
• Gastrointestinal sistem en kolay eğitebilen sistemdir. Bu nedenle dışkılama zamanınızı günün en rahat bölümüne, tercihen bir öğün sonrasına, kaydırınız. Bunun için günün uygun zamanında tuvalette 10-15 dakika oturunuz. Zamanla sindirim sisteminiz ayırdığınız bu zamanı dışkılama zamanı olarak öğrenecektir. 
• Gün içinde dışkılama isteğiniz olduğunda ertelemeyiniz.

Kabızlığın Zararları Nelerdir?

Uzun süre bağırsakta kalan dışkının çapı genişler. Buna bağlı olarak, dışkılama sırasında makat çevresindeki kasların sürekli kasılı kalması ve yeterince gevşeyememesi dışkının dışarı atılmaya çalışılması sırasında makat çevresinde çatlaklar gelişmesine (anal fissür) neden olabilir. Bu da ağrılı dışkılamaya yol açar. Hastalar zamanla aynı acıyı yaşamamak için dışkılamayı geciktirmeye çalışırlar. Bu da kronik kabızlığa sebep olur.

Ayrıca, makat mukozasının altındaki venlerde sık ıkınmaya bağlı dışarı doğru taşma, yani basur (hemoroid), gelişebilir. 

Yenidoğanda Kabızlık

Kabızlık yeni doğan bebeklerde ciddi bir sorun olabilir. Tedavi edilmediğinde ameliyat gerektirebilecek bağırsak tıkanıklığına neden olabilir. Yenidoğan kabızlık durumunda;  kaarında sertlik oluşabilir, kakası çıktığı zaman kokulu olabilir, iştahında azalma olabilir, huzursuzluk, ağlama nöbetleri görülebilir, kakası sert ve zor çıkabilir. Bir yenidoğan doğumdan sonraki 48 saat içinde ilk katı dışkısı olan mekonyumu geçemezse Hirschsprung hastalığı olabilir. Bu, kalın bağırsağın bir kısmında bazı sinir hücrelerinin eksik olduğu bir hastalıktır. 

Küçük bebeklerde Kabızlık

Emzirilen bir bebek bir hafta dışkı yapmadığında normal kabul edilir. Anne sütüyle beslenen bebekler genellikle kabızlık yaşamazlar. Bununla birlikte ek gıdaya başladıklarında, sütten kesilme sırasında, tuvalet eğitimi sırasınd kabızlık yaygın olarak görülür. Bebek halihazırda katı gıda tüketiyorsa, beslenmesine daha fazla lif ve suya ihtiyaç duyabilir. Meyve iyi bir seçenek olabilir. Ancak, istemiyorlarsa çocukları yemeye zorlamayın, çünkü bu strese neden olabilir. Tuvalet eğitimi sırasında, bir çocuk stresli olursa, özellikle de kreşe başlamak gibi farklı durumlar yaşarsa, kabızlık meydana gelebilir. 

Hamilelikte Kabızlık

Araştırmalara göre kadınların yaklaşık % 40'ı hamilelik sırasında kabızlık yaşıyor.

Bunların nedenleri;

• Hormonal değişiklikler
• Rahim bağırsaklara baskı yaptığında olduğu gibi fiziksel değişiklikler
• Beslenme veya fiziksel aktivite değişiklikleri

Hamilelik sırasında alınan demir takviyesi de kabızlığa sebep olabilir.

Sonuç olarak;

Kabızlık problemi hemen hemen herkeste oluşabilir. Sağlıklı beslenmek kabızlık probleminin önüne geçebilmek için önemlidir. 

Uzun süre geçmeyen kabızlık probleminiz varsa mutlaka uzman bir doktora muayene olun.