Glüten nedir? Neden bazı insanlar glüten tüketemez? Glüten hangi besinlerde bulunur?

GLÜTEN NEDİR?

Glüten; buğday, çavdar, arpa gibi tahıllarda bulunan bir protein ailesidir.

Glütendeki iki ana protein, glutenin ve gliadindir. Gliadin, glütenin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin çoğundan sorumludur. Unun suyla karışmasıyla, glüten proteinleri tutkal benzeri bir kıvamda yapışkan bir ağ oluşturur. Bu özellik, hamuru elastik hale getirir ve ekmeğin pişirme sırasında kabarmasını sağlar. 

BAZI KİŞİLER NEDEN GLÜTEN TÜKETMEMELİ?

Çölyak hastalığı, glüten hassasiyeti, irritabl bağırsak sendromu, buğday alerjisi olan kişilerin glüten tüketmemeli gerekir? Peki ama neden?

Glüten, insan vücudu için sindirilmesi zor bir besindir. Buğdayın son yıllarda genetik yapısının değişmesiyle günümüzde bazı kişiler glütene karşı tepki vermektedir. Aynı zamanda bağışıklık sistemini yorup hastalıklara karşı daha dirençsiz olmaya sebep olabilir. 

Pek çok insan glüteni tolere edebilirken çölyak hastaları, glüten duyarlılığı, buğday alerjisi gibi bazı rahatsızlıklara sahip kişilerin glüten tüketmemesi gerekir.

Çölyak hastaları, glüten hassasiyeti, irritabl bağırsak sendromu, buğday alerjisi olan kişilerin glüten tüketmeleri durumunda bağışıklık sistemleri reaksiyon göstererek ince bağırsak dokusuna zarar verir. Besinlerin emilimini sağlayan ince bağırsakta yer alan villusların hasar görmesi pek çok hastalığın oluşmasına neden olur.

GLÜTEN HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?

• Buğday
• Hecelenmiş
• Çavdar
• Arpa
• Ekmek
• Hububat
• Bira
• Kekler, Kurabiyeler Ve Hamur İşleri

GLÜTENİN HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR?

ÇÖLYAK HASTALIĞI

Glüten enteropatisi olarak da bilinen çölyak hastalığı; glütene karşı vücudun anormal vermesiyle oluşan bir hastalık olup, glütenin en şiddetli halidir. Çölyak hastalığı malesef ömür boyu süren alerjik bir hastalıktır.

Çölyak hastalığının en yaygın belirtileri şunlardır:

• Sindirim Rahatsızlığı
• İnce Bağırsaklarda Doku Hasarı
• Şişkinlik
• İshal
• Kabızlık
• Baş Ağrısı
• Yorgunluk
• Deri Döküntüleri
• Depresyon
• Açıklanamayan Kilo Kaybı
• Kötü Kokulu Dışkı

Bununla birlikte, çölyak hastalığı olan bazı kişilerde sindirim semptomları yoktur, ancak yorgunluk veya anemi gibi başka semptomlar olabilir.

Bu nedenle, doktorlar genellikle çölyak hastalığını teşhis etmekte zorlanırlar. 

ÇÖLYAK DIŞI GLÜTEN HASSASİYETİ (GLÜTEN İNTOLERANSI)

Bazı insanlar çölyak hastası olmayıp yine de glütene karşı olumsuz tepki verebilir. Bu duruma çölyaksız glüten duyarlılığı denir.

Uzmanlar, insanların çoğunun bu rahatsızlığa sahip olduğunu ancak bilmediğini ifade ediyor.

Glüten hassasiyetinin belirtileri nelerdir?

• İshal, Kabızlık
• Egzama, Dematit Gibi Cilt Sorunları
• Karın Ağrısı
• Eklem Ve Kas Ağrıları
• Unutkanlık
• Vertigo
• Fibromiyalji
• Açıklanamayan Kilo Kayıpları Ve Ani Kilo Alımı
• Gaz, Şişkinlik
• Depresyon

Çölyak dışı glüten duyarlılığının net bir tanımı olmasa da, bir uzman doktor yardımıyla teşhis edilebilir.

Gluten hassasiyetinin tek tedavisi eliminasyon diyetidir.

HUZURSUZ BAĞIRSAK SENDROMU

İrritabl bağırsak sendromu (IBS), bir sindirim sistemi bozukluğ olup hassas bağırsak sendromu ya da spastik kolon isimleriyle de bilinir. Kalın bağırsağı etkileyen bir işlevsel sindirim problemidir. Toplumun yaklaşık %15’ini etkileyen yaygın bir hastalıktır.

Huzursuz bağırsak sendromunun belirtileri

• Karın Ağrısı
• Kramp
• Şişkinlik
• Gaz
• İshal, İshal

Kronik bir durum olsa da beslenme tarzı ve yaşam tarzında yapılan değişikliklerle kontrol edilebilir. Çok az sayıda hastada şiddetli belirtiler oluşur. Eğer şiddetli şikayetler varsa ilaç tedavisi gerekebilir.

Yapılan araştırmalar huzursuz bağırsak sendromu olan hastaların glütensiz bir diyetle şikayetlerinin azaldığını göstermektedir.

BUĞDAY ALERJİSİ (HVETEALLERGİ)

Daha çok çocuklarda görülen buğday alerjisi, vücudun buğday proteinlerine karşı verdiği aşırı tepkidir. 

Yapılan çalışmalar, glütensiz bir diyetin şizofreni, otizm ve glüten ataksisi adı verilen bir hastalığa sahip bazı kişilere yararlı olacağını göstermiştir.

GLÜTEN HASSASİYETİ (GLUTEN İNTOLERANSI)

Glüten hassasiyeti olan kişiler, az miktarda glüten tüketebilirken çölyak hastaları glütene karşı 0 tolerans göstererek en küçük miktarda glütene bile tepki verebiliyorlar. Hatta bazı kişiler, yemeklerinin glüten içeren besinlerle aynı kapta bulunmasından dolayı bile atak gösterebiliyorlar.

Sindirim rahatsızlığı, anemi, kilo alma problemi glüten intoleransının en yaygın göstergelerindendir. 

Glüten hassasiyetine neyin sebep olduğunu bulmak için öncelikle çölyak hastasılığının olup olmadığı teşhis edilmelidir.

Bir kişinin çölyak hastalığı olup olmadığını öğrenmenin iki ana yolu vardır;

• Kan testleri: Yaygın olanı tTG-IgA testidir. Bu pozitifse, sonuçları doğrulamak için doku biyopsisi önerebilebilir.
• İnce bağırsaktan biyopsi: Endoskopi sırasında mideden ince bağırsağa geçilerek yapılır. Beklenenin aksine çok ağrılı bir işlem değildir.

Bir kişi çölyak hastalığı olabileceğini düşünüyorsa, glütensiz bir diyet denemeden önce doktoruna danışmalıdır.

Çölyak hastalığı olmayan kişinin, glütene duyarlı olup olmadığını öğrenmenin en iyi yolu, semptomların düzelip düzelmediğini görmek için birkaç hafta glütensiz diyet yapmaktır.

Daha sonra, diyetlerine glüten eklemeleri ve semptomlarının geri dönüp dönmediğini görmeleri gerekecektir.

Semptomlar glütensiz bir diyette düzelmiyorsa ve glüteni yeniden başlattıklarında daha da kötüleşmiyorsa, problem glüten değildir.

Glütensiz diyet testi, sorunu teşhis etmenin kesin bir yolu değildir ve insanlar bunu kendi başlarına denememelidir. Bir kişi bir sorunu olabileceğinden şüphelenirse öncelikle çölyak hastalığı veya alerji için test yaptırmalıdır.

FODMAP'LER

FODMAP'ler, buğday dahil birçok gıdada bulunan kısa zincirli karbonhidratlardır.

Çoğu insan bunları düzgün bir şekilde sindiremez ve bu da çeşitli sindirim semptomlarına neden olabilir.

Yapılan bazı çalışmalar "Glüten duyarlılığı" olan birçok kişinin glütenin aksine FODMAP'lara duyarlı olduğuna göstermiştir.

Doktorlar, IBS'li kişilere FODMAP diyetini tavsiye edebilir. Uzman kontrolünde bu diyeti uygulamak olumlu sonuçlar verebilir.

GLÜTENSİZ BESLENME

Glütensiz beslenmede işlenmiş gıdalardan ve glüten içeren tahıllardan kaçınmak gerekir. Bu başlangıçta kolay olmayabilir. Ama zamanla beslenmeniz düzene girecektir. Glütensiz beslenmek istiyorsanız, alışveriş yaparken etiket okumayı alışkanlık haline getirmeniz gerekir.

Glütensiz Yiyecekler

• Pirinç
• Yulaf
• Kinoa
• Keten
• Chia Tohumu
• Bezelye
• Darı
• Karabuğday
• Patates
• Et
• Balık Ve Deniz Ürünleri
• Yumurta
• Süt Ürünleri
• Meyveler Ve Sebzeler
• Sebzeler
• Baklagiller
• Fındık
• Sıvı Yağlar Ve Tereyağı Gibi Yağlar
• Glütensiz Unlar (mısır Unu, Badem Unu, Pirinç Unu, Karabuğday Unu, Soya Unu, Nohut Unu)

Glütensiz Beslenmede Neler Tüketilmemelidir?

• Buğday, Arpa Ve Çavdar İçeren Tüm Yiyecekler
• Şehriye
• Kuskus
• Makarna, Pizza, Pasta Gibi Unlu Mamuller,
• Paketli Gıdaların Çoğu
• Soya Sosu
• Şinitzel-soğan Halkası Gibi Una Batırılarak Yapılan Kızartmalar
• Hazır Çorba Ve Köftelerde Kullanılan Harçlar
• Nişasta
• Tarhana
• Ekmek
• Makarna
• Bulgur
• Malt içecekler

Glütensiz Beslenmek Zorundayım Neler Yapabilirim?

• Sevdiğiniz ama şu an tüketmemeniz gereken yiyeceklerin alternatifleri var, rahat olun
• Patates seviyorsanız, patates kızartmasında glüten yok.Fırında sağlıklı kızartmalar yapabilirsiniz.
• Neleri yemediğinize değil, neleri yiyebileceğinize odaklanın.
• Mümkünse evde-ofiste glüten içeren gıdalar bulundurmayın.
• Glütensiz çikolata gibi pek çok ürünü artık marketlerde rahatlıkla bulabilirsiniz.
• Alışveriş yaparken içerik okumalarını yapmayı unutmayın.
• Glütensiz tarif içeren sayfalar en yakın arkadaşınız olabilir.:)
• Glutenin verdiği hasarı minimize etmek için lif tüketimini artırın, ilikli kemik suyu tüketin, probiyotik kullanın, çinko takviyesi alın, zerdeçal kullanın ve işlenmiş gıdalardan kaçının.

Genel bir kural olarak, işlenmiş glütensiz ürünler yerine doğal yollarla glütensiz yiyecekleri tüketmek daha iyidir.