D vitamini nedir?
Kalsiferol olarak da bilinen D vitamini, yağda çözünen, karaciğerde ve yağ dokuda depolanan vitamin çeşitlerinden biridir.
D vitamini Nasıl Sentezlenir?
D vitamini yağda çözünen bir vitamin'dir. %10-%20 de besinler yoluyla alınırken, yaklaşık %80-90’ı deride ultraviyole ışınları sayesinde sentezlenir.
Güneş ışınları yoluyla D vitamini sentezlemek için uygun koşulları sağlamak çok önemlidir;
- Uygun ışın açısı için saatler 10.00- 15.00 arasıdır.
- Cildin direk güneş ışığına teması gereklidir, pencere veya cam arkasındayken D vitamini sentezi olmaz
- 8 faktörden fazla koruyuculu vücut kremi D vitamini sentezine engel olmaktadır.
- Ülkemiz için D vitamini sentezi mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim, kasım aylarında gerçekleşir
D vitamininin faydaları nelerdir?
Kalsiyumun kemiklerde tutulmasını, kemiğin olgunlaşmasını ve güçlenmesini sağlar.
Kas güçünü artırır.
Solunum sisteminde bazı koruyucu maddelerin üretimini artırarak, akciğer ile solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruyucu etki gösterir.
Bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerin mineralizasyonunda rol oynar
Bağışıklık, beyin ve sinir sistemi sağlığını destekler.
Tüberküloz gibi enfeksiyon hastalıklarında azalmaya neden olur.
Yaşlılarda demansı ve inme-felç gelişimini azaltır.
İnsülin seviyelerini düzenler ve Tip 1 diyabet riskini azaltır.
Akciğer fonksiyonunu ve kardiyovasküler sağlığı destekler.
D vitamini çeşitleri nelerdir?
Kaynakları bakımından farklı, fakat yapı ve oluşumları bakımından birbirine benzeyen 2 türlü D vitamini vardır
D2 Vitamini (ergokalsiferol): Bitkilerin içinde bulunan, bir ön vitamin olan ergosterol şeklinde alınır; ciltte toplanır. Bazı mantarlarda bulunur.
D3 Vitamini (kolekalsiferol): Vücutta sentezlenir. Bu nedenle gerçek bir vitamin değil, bir hormon prekürsörüdür. Hayvansal kaynaklı besinler içinde de alınabilir (balıklar ve balık yağı).
D3, daha güçlüdür ve kandaki D vitamini seviyelerini D2'nin neredeyse iki katı kadar yükseltir.
Güneş ışığından gelen UV ışınlarına maruz kaldığında cildinizde de büyük miktarda D vitamini yapılabilir. Fazla D vitamini daha sonra kullanılmak üzere vücut yağınızda depolanır.
Vücudunuzdaki her hücrede D vitamini için bir reseptör vardır. Bu vitamin, kemik sağlığı, bağışıklık sistemi işlevi ve kansere karşı koruma dahil olmak üzere birçok süreçte yer alır
D Vitamini Değerine Nasıl Bakılır?
25 OH Vitamin D ve Hidroksi Vitamin D olarak da bilinen 25-Hidroksi D Vitamini testi, D vitaminin vücuttaki miktarını ölçmenin en kesin yöntemi olup, kan testiyle yapılır.
20 ng/mL'den düşük olması durumunda D vitamini eksikliği, 21 ile29 ng/mL aralığında ise D vitamini yetersizliği söz konusudur.
D Vitamini İçin Günlük Önerilen Miktar Nedir?
Ölçülen serum hidroksi-25 D vitamini düzeyinin 12 ng/ml olması D vitamini eksikliği olarak kabul edilir. Çocuklarda 12-20 ng/ml D vitamini düşüklüğü olarak kabul edilirken yetişkinlerde 30 ng/ml düzeyinin altı düşük olarak kabul edilir. Serum düzeyinin 100-150 ng/ml ve üzerinde olması ise intoksikasyon yani aşırı D vitamini konsantrasyonunu gösterir.
0-1 yaş aralığı için gerekli miktar 400 IU
1-70 yaş aralığı için gerekli miktar 600 IU,
70 yaşından büyük bireyler için ise gerekli miktar 800 IU olarak önerilir.
Yeterince güneş ışığı alan ve düzenli beslenen bireylerde D vitamini eksikliği olma ihtimali düşüktür. Ancak büyüme ve gelişme hızının fazla olduğu çocukluk ve ergenlik çağlarında, gebe ve emziren kadınlarda daha fazla D vitaminine ihtiyaç duyulabilir. Bu gibi durumlarda doktor kontrolünde vitamin takviyesi alınmalısı önemlidir.
UL: Tolere Edilebilir Üst Alım Seviyesi, sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük alım miktarıdır.
Hastalarda ileri bir D vitamini eksikliği varsa (serum düzeyleri 10 ng/mL’den az) o zaman hastaların haftada 50,000 IU alarak, 6-8 haftalık bir tedaviye devam edilmesi ve serum 25OHD düzeylerinin 30 ng/mL’ye ulaştırılması hedeflenir. Sonrasında günlük miktarlara geçilebilir.
D vitamini için önerilen miktarlar, sağlıklı insanlarda sağlıklı kemikler ve normal kalsiyum metabolizmasını sürdürmek için gereken günlük miktarı ifade eder. Buradaki değerler güneşe minumum maruz kalındığı varsayılarak hesaplanmıştır.
D vitamini seviyenizi etkileyebilecek faktörler
D vitamini seviyenizi etkileyen birçok faktörü vardır.
Yaşadığınız yer: Yaşadığınız yer, güneşe ne kadar maruz kaldığınızı etkilediği için D vitamini seviyenizi etkiler.
Kaç yaşında olduğunuz: Yaş ilerledikçe cildiniz, daha az D vitamini üretir. 65 yaşın üzerindeyseniz, cildiniz, 20'li yaşlarda ürettiği D vitaminin dörtte biri kadar D vitamini üretebilir.
Ten renginiz: Daha koyu tenli kişiler tipik olarak daha açık tenli bireylere göre daha düşük D vitamini seviyelerine sahiptir.
Kilonuz: D vitamini yağda depolandığı için obezite hastalarında, vücut tarafından kullanılabilen vitamin kanda daha az dolaşır.
Yediğiniz yiyecekler: Karaciğer, balık, yumurta sarısı, portakal suyu, mantar, yulaf, tatlı patates, süt, brokoli, ısırgan otu, maydanoz, zengilleştirilmiş tahıllar.
Sağlık durumunuz: İnflamatuar bağırsak hastalığı, karaciğer hastalığı veya kistik fibroz gibi rahatsızlıkları olan kişiler,eksikliklere yol açabilecek D vitamini emiliminde sorun yaşayabilir.
D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
- Karaciğer
- Somon, sardalya, ringa balığı, ton balığı ve uskumru gibi yağlı balıklar
- Yumurta sarısı
- Portakal suyu
- Mantar
- Yulaf
- Tatlı patates
- Brokoli, ısırgan otu, maydanoz
- Süt
- Zenginleştirilmiş tahıllar
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
- Sürekli hasta olma
- Sık enfeksiyon geçirme
- Yorgunluk
- Kemik ve sırt ağrısı
- Eklemlerde ağrı
- Depresif ruh hali
- Yaraların zor iyileşmesi
- Saç dökülmesi
- Kas kaybı
D Vitamini Eksikliği Nedenleri
D vitamini eksikliği özellikle genç kadınlarda, bebeklerde, yaşlılarda ve koyu tenli insanlarda daha yaygın olmakla birlikte tüm dünyada yaşanan sorunlardan biridir..
Yeterli güneş ışığı olmadığı kış aylarında D vitamini seviyeniz düşebilir.Bu durumda, D vitamini için takviye alınması gerekebilir.
- Yeterli ve sağlıklı beslenmeme, sağlıksız yaşam tarzı
- Güneş ışınlarından yeterince faydalanmamak
- Obezite.
- D vitamini sentezinin ve atılımının azalması
- Karaciğer yetmezliği.
- Kronik böbrek yetmezliği.
- Genetik hastalıklar
D vitamini Eksikliği Nelere Sebep olur?
Çok az D vitamini alan kişiler, çocuklarda raşitizm ve yetişkinlerde osteomalazi olarak bilinen bir durum olan yumuşak, ince ve kırılgan kemikler geliştirebilir.
Raşitizm: Bebeklerde ve çocuklarda kemik dokusunun sertleşememesinden kaynaklanan yumuşak kemikler ve iskelet deformiteleri durumudur.
Osteomalazi: Takviye ile tersine çevrilebilen, zayıf ve yumuşatılmış kemiklere sahip yetişkinlerde görülen bir durumdur. Bu, kemiklerin gözenekli ve kırılgan olduğu ve durumun geri döndürülemez olduğu osteoporozdan farklıdır.
D Vitamini eksikliği en çok kimlerde ve neden görülür?
- 70 yaş üstü yaşlılarda
- Sürekli kapalı ortamda çalışanlarda
- Obezlerde
- Çocuklarda,
- Deride renk değişikliği artmış olanlarda,
- Şişmanlar-obezlerde,
- Güneşlenirken devamlı cilt koruyucu krem kullananlarda,
- Beslenme bozukluğu olanlarda,
- Bağırsakta emilim bozukluğu olanlarda,
- Kronik böbrek hastalığı, karaciğer yetmezliği
- Sara ilacı ve kortizon ilacı kullananlarda ,
- Gebe ve hamile kadınlarda
D vitamini fazlalığının zararları nelerdir?
Yiyeceklerde bulunan düşük miktardaki D vitamini zehirlenmesine (toksitesi) yol açmaz. Toksitesi; yanlış doz D vitamini alımından kaynaklanır. Doktorunuz önermedikçe, günlük 4.000 IU'dan fazla D vitamini takviyesi almayınız.
Aşırı vitamin D tüketimi, serum kalsiyum düzeyinde artışa yol açarak toksiteye neden olur.
Serum kalsiyum düzeyinde artışa bağlı olarak da;
⦁ Kalsinozis (Kalsiyumun böbrekler, kalp ve akciğerler gibi çeşitli organlarda birikmesi)
⦁ Hiperkalsemi ve buna bağlı olarak; kalp ritm bozuklukları, mental durum değişiklikleri(konfüzyon gibi), konjuktivit, ağrı, anoreksi, ateş, kusma ve kilo kaybı gelişebilir.
D vitamini zehirlenmesinin (toksisite) belirtileri nelerdir?
⦁ Anoreksi
⦁ Kilo kaybı
⦁ Düzensiz kalp atışı
⦁ kan damarlarının ve dokularının sertleşmesi