Kaygı, hayatın içerisinde normal bir duygu olmakla birlikte eğer sürekli ve yoğun yaşanıyorsa bir hastalıktan söz edilebilir ve bu anksiyete bozukluğu olarak ifade edilir.

Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu Nedir?

Anksiyete, şiddetli bir korku ve panik hali olup, aşırı ve sürekli olmadığı müddetçe normal kabul edilir. Çoğu insan yaşadığı olaylar karşısında kaygılı hissedebilir ve olay gerçekleştikten sonra korku ve panik halinin sona ermesi beklenir. Korku ve panik hali olay geçtikten sonra bile yaşam kalitesini bozacak şekilde devam ediyorsa kişide bir anksiyete problemi olduğundan söz edilir.

Anksiyete Belirtileri Nelerdir?

• Gergin, huzursuz ve sinirlilik hali
• Sürekli kötü olayların olacağı hissi, sürekli olumsuz düşünme
• Kalp atış hızının artması
• Hızlı nefes alma (hiperventilasyon)
• Aşırı terleme
• Titreme
• Kendini yorgun ve güçsüz hissetme
• Odaklanma zorluğu ve konsantre olamama
• Zor uykuya dalma
• Ağız kuruluğu, mide problemleri
• Baş ağrıları
• Aşırı düşünmek
• Ortamlardan kaçmak
• Kaygı halini kontrol edememe
• Kaygıyı tetikleyen şeylerden kaçma
• Ölüm korkusu

Anksiyete Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Agorafobi

Agorafobi, kişinin paniğe kapılmasına ve kendini kapana kısılmış, çaresiz ve utanmış hissetmesine neden olabilecek yerlerden veya durumlardan korktuğu ve sıklıkla kaçındığı bir tür anksiyete bozukluğudur.

Agorafobinin belirtileri nelerdir?

• Kişi evde tek başına kalamaz ve tek başına dışarıya çıkmaktan korkar.
• Kalabalık ortamlarda bulunmak istemez.
• Sürekli yanlarında güvendikleri biri olsun isterler.
• Sinema, tiyatro, kapalı otopark gibi kapalı yerlerde bulunakta zorlanır.
• Asansöre binmek istemez.(Binince nefes darlığı çeker)
• Uçağa binmek istemez..(Binince nefes darlığı çeker)

Agorafobi nedenleri nelerdir?

• Sinir sisteminde meydana gelen bir problem varsa
• Aile bireylerinde agorafobili birisi varsa
• Kişi deprem gibi bir doğal afet yaşamışsa, taciz, tecavüze maruz kalmışsa, saldırıya uğramışsa ve beklenmedik bir şekilde yakınını kaybetmişse 

Agorafobi nasıl tedavi edilir?

Agorafobi için en uygun tedavi yöntemi bir terapistle görüşmektir. Bu süreçte anksiyete ilaçları ve antidepresanlar önerilebilir. Tedavi süreçlerinde kişinin terapistine güvenmesi, verilen egzersizleri düzenli bir şekilde yapması iyileşme sürecini hızlandıracaktır.

Panik bozukluk

Panik bozukluğu, dakikalar içinde hızla artan  ve ani gelişen panik atakları seyreden bir anksiyete bozukluğudur. Genellikle ilk kez 20-35 yaşları arasında başlayan panik bozukluk, kadınlarda, erkeklere oranla 2-3 kat fazla görülür.  Panik bozukluk diğer anksiyete türleriyle de ilişkilendirilmektedir.En çok agorafobi ile birlikte görülür. Böyle durumlarda kişiler, panik atağı geçireceğinden, utanılacak bir duruma düşeceklerinden veya yardım alamayacağından aşırı derecede korkar ve tek başına çıkmazlar,bunun yerine güvendikleri birileriyle dışarıda olmayı tercih ederler.

Panik bozukluk, erken dönemde tedavi edilmediği takdirde depresyona ve alkol-madde kullanımına yol açabilmektedir. 

İlaç ve psikoterapi ile etkili sonuçlar alınabilmektedir.

Selektif Mutizm (Seçici Konuşmama) 

Selektif Mutizm ya da Seçici Konuşmama, çocuğun okul gibi bazı sosyal ortamlarda konuşma ve iletişim kurma becerilerini kullanmaması olarak ifade edilir. Bu sebeple, bu çocukların bulunduğu ortamlarda, diğer bireylerin çocuğun kendini rahat ve güvende hissetmesi için elinden geleni yapması ve çocuğa baskı kurarak müdahale etmemeleri önemlidir.

Ayrılma anksiyetesi bozukluğu

Bağlanılan kişiden (ebeveyn) ayrılmayı düşününce bile kişide yoğun strese ve korkuya sebep olan anksiyete bozukluğu çeşididir. 

Ayrılma anksiyetesi bozukluğunun belirtileri nelerdir?

• Kişi, bağlandığı kişiden ayrıldığında yoğun stres yaşar.
• Kişi bağlandığı kişinin başına kötü bir olay geleceğinden korkar
• Kişi, kendisinin bağlandığı kişiden ayrılmasına sebep olabilecek olayları düşünür (kaçırılma, hastalanma, kaza geçirme gibi)
• Kişi ayrılma korkusundan dolayı evden çıkmayı, okula-işe gitmeyi istemez
• Kişi tek uyumak istemez.
• Kişi, ayrılık kaygısı yaşadığında baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler gösterir.

Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi)

Sosyal anksiyete bozukluğu; başkaları tarafından yargılanma veya olumsuz olarak görülme endişesi nedeniyle yüksek düzeyde anksiyete, korku ve sosyal durumlardan kaçınmaya neden olur.

Spesifik fobiler

Fobiler, bazı insanlarda kaygıya neden olabilir. Özgül fobide kişi, belirli bir nesneden ya da birtakım durumlardan korku duyar. Spesifik fobilerden bazıları şunlardır:  kan ve yaralanma fobisi,  hayvan fobisi, gök gürültüsü ve fırtına korkusu, uçak fobisi,  yalnız kalma korkusu, kapalı yer korkusu, araba korkusu, uzay fobisi, yükseklik korkusu . Özgül fobilerle ilgili en önemli problem kişinin yaşadığı durumu hastalık olarak görmemesidir. Ancak özgül fobilerin çoğu kısa sürede ve kalıcı bir biçimde tedavi edilebilir.

Madde Kullanımının Yol Açtığı Anksiyete Bozukluğu

Madde kullanımının yol açtığı anksiyete bozukluğunun başlıca özelliği; bir maddenin fizyolojik etkilerine bağlı olduğu yargısına varılarak belirgin anksiyete belirtilerinin oluşmasıdır. 

Obsesif Kompulsif Bozukluk

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), kişinin kontrolü dışında sık sık ortaya çıkan, düşünceler ve davranışları kapsar. Bu kişiler kontrol edemedikleri düşünceleri, korkuları, davranışları ile yaşamı hem kendilerine hem de çevresindekilere zorlaştırırlar.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun belirtileri; 

• Kirlenme korkusu
• Her an düzenli ve simetrik olma isteği
• Sürekli başına bi şey gelme endişesi taşıma
• Başkalarının dokunduğu yerlere dokunamamak
• Nesneler düzenli olmadığında strese girme
• Sürekli el yıkama 
• Aşırı temizlik takıntısı
• Sürekli hastalanacağım korkusu
• Bir şeyleri sayma
• Yapılan her şeyi sürekli kontrol etme isteği (ütüyü, ocağıi kapıyı kapatma gibi)

Anksiyete Bozukluğunun Nedenleri

Anksiyete bozukluklarının nedenleri tam olarak anlaşılamamakla birlikte travmatik olaylar, anksiyeteye yatkın olan insanlarda anksiyete bozukluğunu tetiklemektedir.

Bazı insanlar için kaygı, altta yatan bir sağlık sorunuyla da bağlantılı olabilir. Bazı durumlarda, anksiyete belirtileri ve semptomları tıbbi bir hastalığın göstergesi olabilir. Doktorunuz endişenizin tıbbi bir nedeni olabileceğinden şüphelenirse, bir sorunun belirtilerini aramak için testler isteyebilir.

Anksiyeteyle bağlantılı olabilecek tıbbi sorunlar;

• Kalp hastalığı
• Diyabet
• Hipertiroidizm gibi tiroid sorunları
• KOAH, astım gibi solunum bozuklukları
• Uyuşturucu ve alkol kullanımı
• Kronik ağrı veya irritabl bağırsak sendromu

Anksiyete Bozuklukları İçin Risk faktörleri

Travma

İstismara veya travmaya maruz kalan ya da tanık olan kişilerde anksiyete bozukluğu daha yaygın görülür.

Ailelerin tutumları

Aşırı korumacı tutum ve davranışlar anksiyeteye neden olabilir.

Bir hastalıktan kaynaklanan stres

Ciddi sağlık problemleri  kaygıya neden olabilir.

Stres oluşumu

Ailede ölüm, iş stresi veya mali durum gibi konular kaygı oluşturabilir.

Kişilik

Bazı kişiler, anksiyete bozukluklarına daha yatkındır. 

Diğer akıl sağlığı bozuklukları.

Depresyon gibi problemleri olan kişilerde genellikle anksiyete bozukluğu da görülebilmektedir.

Anksiyete bozukluğu olan akrabalar

Anksiyete bozuklukları genetik olabilir.

Uyuşturucu veya alkol

Uyuşturucu veya alkol kullanımı kaygıya neden olabilir.

İnflamasyon

Beyindeki karar verme kısmında inflamason varsa anksiyeteye sebep olabilir

Hormonlar

Yüksek kortizol, düzensiz troid fonksiyonları, düşük progesteron seviyesi gibi hormonlardaki dengesizlikler  anksiyeteye neden olabilir.

Bağırsaklar

Sindirim sistemindeki inflamasyon, geçirgen bağırsak ve kronik enfeksiyonlar anksiyeteye neden olabilir. Bağırsak mikrobiyatasının anksiyetede değiştiği bilinmektedir.

Anksiyete Bozuklukları Nelere Sebep Olur?

• Depresyon (genellikle bir anksiyete bozukluğunda ortaya çıkar) veya diğer akıl sağlığı bozuklukları
• Uyuşturucu gibi madde bağımlılığı
• Uyku sorunu
• Sindirim veya bağırsak sorunları
• Baş ağrısı ve kronik ağrı
• Sosyal izolasyon
• Okulda veya işte işleyen sorunlar
• Kötü yaşam kalitesi
• İntihar
• Önleme

Anksiyete bozukluğuna neyin neden olduğunu kesin olarak bilmek zordur. Bununla birlikte kaygılarınız arttığında;

• Soğuk su için
• Sakin müzikler dinleyin.
• Yürüyüşe çıkın.
• Ilık duş alın.
• Ellerinizle birşeyler yapın.
• Nefes egzersizleri yapın.
• Şu ana odaklanın.
• Uyku düzeninize dikkat edin.
• Sevdiğiniz uğraşlar bulun: Sevdiğiniz ve kendinizi iyi hissettiğiniz uğraşlar bulun.Yürüyüş yapmak, kitap okumak, film izlemek iyi gelebilir.
• Alkol veya uyuşturucu kullanımından kaçının: Alkol ve uyuşturucu kullanımı kaygıya neden olabilir veya daha da kötüleştirebilir. Eğer madde bağımlılığınız varsa biran önce uzman desteği alın.
• Şekerden uzak durun: Fazla şeker tüketimi anksiyeteyi tetikleyebilir.
• Hislerinizi kağıda yazın: Duygularınızı kabul edin. Ağlamak istiyorsanız ağlayın.
• Vakit kaybetmeden yardım alın: Bir an önce terapist sürecine başlamak tedavinin süreci için önemlidir.

Etrafınızda Anksiyete Bozukluğu Olan Birine Nasıl Davranılmalı?

• Boşver, bunu kafaya takmaya, değmez, neşelen, senden daha kötü durumda olan kişiler var,düşünce şeklini değiştir biraz gibi sözler sarfetmeyin !Anksiyete bozukluğu olan kişiye yardım etmek istiyorsanız öncelikle empati kurmalı ve sabırlı olmalısınız. 

• Kesinlikle yargılamayın. Sabırlı olun, hızlı sonuçlar elde edemeyeceğinizi bilin.

• "Yaşadığın süreçte yanlız değilsin, senin yanındayım, benim için değerlisin, ne hissettiğini tam olarak bilemem ama seni anlamaya çalışıyorum, bu hissettiklerin normal" şeklinde cümleler kurabilirsiniz.

Ne Zaman Bir Doktora Gitmeli?

• Çok fazla endişelendiğinizi hissediyorsunuz ve bu yaşamınızı çok fazla etkiliyorsa
• Korkunuz, endişenizi kontrol edemiyorsanız
• Depresyonda hissediyorsanız, alkol veya uyuşturucu kullanımında sorun yaşıyorsanız
• Kaygınızın fiziksel bir sağlık problemiyle bağlantılı olabileceğini düşünüyorsunuz
• İntihar düşünceleriniz veya davranışlarınız varsa  

Anksiyete Bozukluğu Nasıl Tedavisi Edilir?

Kaygı bozukluğu teşhisi için kişinin hayatını olumsuz etkileyen belirtilerin en az 6 ay sürüyor olması gerekir.

Anksiyete bozukluğu, tedavi edilmediğinde kişinin yaşam kalitesini düşürür ve depresyona neden olur. Hatta kişi içinde bulunduğu ruh halinden dolayı çıkmaza girerek madde bağımlılığına bile başlayabilir. Bu sebeplerle vakit kaybetmeden tedaviye başlamak gerekir.

İlaç tedavisi ve  bilişsel-davranışçı terapi ile birlikte uygulanarak %90’lara ulaşan oranlarda başarı sağlanabilmektedir.

Kullanılacak ilaçların mutlaka doktor gözetiminde alınması, kullanılacak dozun, ilaçların ne zaman bırakılacağı, ilaçların zaman içerisinde değişmesi gerekip gerekmediği  gibi  konulara hekim karar vermelidir.

Psikoterapi 

Bilişsel davranışçı terapi bir psikoterapi türü olup anksiyete bozukluklarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilişsel davranışçı terapilerde terapist sorunun nedenlerini bulmaya çalışır 

İlaç tedavisine ek olarak uygulanabilecek psikoterapi ile kişinin olumsuz düşünce ve davranışlarından kurtulması amaçlanır. Bu terapide hastalığına sebep olan nedenler araştırıldıktan sonra, nefes alma egzersizleri, stresle başa çıkma yöntemleri ile kişinin rahatlaması sağlanır. Ortalama 8-16 seans aralığında gözle görülür değişimler gözlemlenir. Terapi esnasında ilaç kullanımının gerekip gerekmediğine terapist karar verir.

Anksiyete Bozukluğunda (Kaygı Bozukluğunda) Hangi Bölüme Gitmek Gerekir?

Anksiyete bozukluğuna psikiyatri (akıl ve ruh sağlığı) bölümü bakar.