Çinko Nedir?
Çinko, vücutta üretilemeyen ve depolanamayan bir mineraldir. Bundan dolayı besinler aracılığıyla ya da gıda takviyesi alarak alınması gerekir.
Çinko Neden Gereklidir?
- Yaraların iyileşmesini hızlandırır.
- Daha sağlıklı saç ve cilde sahip olmayı sağlar.
- Bağışıklık sistemini güçlendirir.
- DNA sentezinde, protein sentezinde, karbonhidrat metabolizmasında önemli rol oynar.
- Kemik gelişiminde etkilidir.
- Üreme için önemlidir.
- Kan pıhtılaşmasını düzenler.
- Büyüme ve gelişmeyi sağlar.
- Troid hormonu sentezi için gereklidir.
Bağışıklık fonksiyonundaki rolü nedeniyle çinko, bazı burun spreylerine, pastillere ve diğer doğal soğuk tedavilere eklenir.
Çinkonun Faydaları Nelerdir?
- Cilt sağlığına faydalıdır.
- Bağışıklığı güçlendirir.
- Büyümeye yardımcı olur.
- Adet sancılarını azaltır.
- Kısırlığı engeller
- Kemik gelişimine etkisi vardır.
- Yaraları daha hızlı iyileştirir.
- Bazı kanser türlerine karşı korur.
- Kandaki E vitamininin yoğunluğunu ayarlar.
- A vitamininin emilimine etkisi vardır.
- Çocuklarda fiziksel gelişimi hızlandırır.
- Diyabet dengesi, protein sentezi, kan dengesi, görme yeteneği için gereklidir.
- Tat ve koku alma için gereklidir.
Günlük Ne Kadar Çinkoya İhtiyacım Var?
Günlük gerekli olan çinko miktarı yaşa bağlı olmakla birlikte ortalama miktarlar mg olarak listelenmiştir.
| 0-6 ay arası bebekler | 2 mg |
| 7-12 ay arası bebekler | 3 mg |
| 1-3 yaş arası çocuklar | 3 mg |
| 4-8 yaş arası çocuklar | 5 mg |
| 9-13 yaş arası çocuklar | 8 mg |
| 14-18 yaş genç erkekler | 11mg |
| 14-18 yaş grubundaki genç kızlar | 9mg |
| Yetişkin erkek | 11mg |
| Yetişkin kadın | 8mg |
| Hamile kadınlar | 11mg |
| Emziren anneler | 13 mg |
Çinko İçeren Besinler Nelerdir?
- Dana Karaciğer
- Kırmızı et
- Beyaz et
- Balık
- Tahıllar
- Yumurta
- Hindi eti
- Kabak çekirdeği
- Sarımsak
- Yer fıstığı
- Ispanak
- Mantar
- Kakao
- Bezelye
- Susam
- Fındık
- Nohut
- Badem
- Kabuklu deniz hayvanları
- Yulaf ezmesi
- Ayçiçeği çekirdeği
- Kahverengi pirinç
- Süt ürünleri
- Kuru fasulye
Çinko Eksikliği Kimlerde Daha Çok Görülmektedir?
- Sindirim sistemi rahatsızlıkları olan ve sindirim sistemi ameliyatı geçirmiş insanlarda, emilim sorunlarından dolayı diğer insanlara göre daha fazla çinko eksiklikleri görülebilir. Bu rahatsızlık hem vücudun çinko miktarını azaltır hem de idrarda kaybedilen çinko miktarını artırabilir. Vejetaryen beslenen kişilerde daha çok çinko eksikliği görülmektedir.
- Anne sütünde 6 aylıktan büyük bebekler için yeterli çinko miktarı maalesef bulunmamaktadır. Yeterli miktarda çinko anne sütünde olmadığı için emzirilen büyük bebeklerde ciddi çinko eksikliği olabilir.
- Alkollü içecekler vücudun emdiği çinko miktarını azalttığı ve idrarda kaybedilen çinko miktarı artırdığı için alkollü içecekler alanlar çinko eksikliği yaşayabilir.
- Kronik karaciğer veya böbrek hastalığı olanlar da risk altındadır.
- Aşırı veya uzun süreli ishal çinko eksikliğine yol açabilir.
- Hamile kadınların fetüsten dolayı çinko ihtiyacı artmaktadır. Yine emziren anneler de çinko takviyesi almalıdır.
Çinko Eksikliğinin Nedenleri?
- Sağlıksız ve dengesiz beslenme
- Alkol kullanımı
- Bazı bağırsak hastalıkları
- Şeker, çölyak ve pankreas hastalığı ve bazı kronik rahatsızlıklar
- Kanser türleri
- Stres
Çinko Eksikliği Nelere Sebep Olur?
- Kalça ve eklem ağrılarına sebep olur.
- Vücutta ödem oluşur.
- Vücutta oluşan yaraların iyileşmesi geçikir.
- Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında sıkıntıya neden olduğu için yorgunluğa sebep olur.
- Cilt ve saç problemlerine neden olur.
- Tırnaklarda kırılma ve yavaş uzamaya neden olur.
- Erkeklerde üreme fonksiyonu bozukluklarına neden olur.
- Koku ve tat alma duyularında kayıplar oluşabilir
- Bağışıklık sisteminde zayıflamaye neden olur.
- Şiddetli ishal görülür.
- Uyuşukluga, sürekli uyku haline, sebepsiz kilo kaybına, iştah da azalma ve halsizliğe sebep olur
- Yüksek kolestrole sebep olur.
- Cilt kanseri riskini arttırır.
- Sinir sisteminde sorunlara yol açtığı için konsantrasyon eksikliği, hiperaktivite, depresyon gibi belirtiler ortaya çıkar.
- Boy kısalığına neden olur.
- Tırnakların üzerinde beyaz lekeler oluşur
Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
Öcelikle kan plazmasında çinko seviyesine bakılır. Buna ek olarak idrar testi, saç teli analizi gibi yöntemlerle de çinko eksikliği saptanabilir.
Çinko Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Çinko eksikliğinin tedavisinde, öncelikle beslenme ile ilgili düzenlemeler yapılmalıdır.Çinko eksikliği tespit edilen hastalarda ilk yapılacak olan şey, eksikliğin nedenini araştırmaktır. Bazı hastalarda sindirim sistemine ilişkin hastalıklar, emilim bozuklukları, çeşitli kronik hastalıklar, gebelik ve emzirme gibi nedenlerle çinko eksikliği görülebilir. Hastanın beslenme programı düzenlenerek eksiklik tedavi edilebilir.
Çinko eksikliğinin yanında bazı durumlarda bakır ve demir gibi diğer minerallerde de eksiklikler görülebilmektedir. Bu durumda bunlara yönelik takviyeler ve tedavi uygulamaları da yapılır.
Vejetaryen ve vegan beslenen kişilerde çinko eksikliği daha yaygın görülüp bu durumlarda takviye kullanılması yoluyda tedavi edilir.
Çinko Takviyeleri
Günlük çinko gereksinimi 15 mg’dır. Bebeklik, çocukluk, ergenlik ve hamilelik dönemlerde vücudun çinko ihtiyacı artar. Bu durumlarda doktor kontrolünde takviye alınması gerekebilir. Çinko, bazı antibiyotikler, artrit ilaçları ve diüretikler ile etkileşime girebileceği için kullanırken dikkatli olmak gerekir.
3 aydan fazla çinko kullanımı tavsiye edilmez.
3 aydan fazla çinko kullanımı zorunluysa 1 mg bakır takviyesine başlatılır. Bu durumda çinko ve bakır ayrı saatlerde alınır.
Ayrıca fazla çinko başta demir olmak üzere diğer elementlerin emilimini azaltır. Günlük çinko ihtiyacının 10-30 kat fazlasının alındığı durumlarda az da olsa iştahsızlık, bulantı, kusma , ishal, mide şikayetleri görülebilir.
En iyi emilimi akşam saatlerinde ve yemek arasındadır.
Covid 19 Ve Çinko
Çinko, bağışıklık ile doğrudan ilgili olan en temel vitaminlerden bir tanesi olduğu için covid 19 tedavisinde de kullanılmaktadır.. Özellikle covidde meydana gelen koku ve tad kaybının vücuttaki çinko deposunun tükenmesi kaynaklı olduğuna dair araştırmalar mevcuttur.