Allah ü Teala bizlere sayısız nimetler bahşetmiştir. Bu dünyada var olan her şey insan için yaratılmış ve onun emrine sunulmuştur. Nitekim yaşamımızı sürdürebilmemiz için bu nimetlerden yararlanırız. Hayvanlar bize sunulan sayısız nimetlerden yalnızca bazıları. Öyle ki; onların etinden, sütünden, derisinden istifade edebiliriz. Özellikle kültürümüzde hayvan etinin ayrı bir yeri vardır. İnsan yediğinden ibarettir. Boğazımızdan geçen her bir lokma sağlık, nefis, ruh, nesil olarak her şeye sirayet eder. Bu kadar önemli olan yiyeceklerimizin başında elbetteki etler geliyor. Bu sebeple İslam'a göre her hayvanın eti yenilmiyor. Kur'an-ı Kerim’de ve hadislerde hangi hayvanın etinin yenilip yenilmeyeceğini Rabbimiz bizlere bildiriyor. Bunlar net bir şekilde ifade edilmiştir. Bunların dışındakiler ise temiz olmak şartı ile helaldir.
Herşeyden önce nizler için yediğimiz etlerin, dinimize göre nasıl bir standarda sahip olması gerektiğine bir göz atalım.
Kur'an'a göre yediğimiz etin temiz olması çok önemli. Nitekim Bakara suresi 172. Ayette “Ey iman edenler! Size verdiğimiz rızıkların temiz ve helalinden yiyiniz. Eğer yalnız Allah'a ibadet ediyorsanız, ona şükrediniz” deniliyor.
Kur'an'da sadece iyi ve temiz şeyleri yememiz gerektiği belirtilirken; keçi, koyun, deve, sığır gibi hayvanların helal olduğu aktarılıyor. Peygamber Efendimiz (S.A.V.) de Cenab-ı Hakk'ın kendisine bildirmesiyle, kaplumbağa, yılan, timsah gibi bazı hayvanların yenilmeyeceği konusunda bizleri uyarıyor. Dinimizce uygun olmayan bir hayvan da domuz. Domuz, pislik içinde yaşadığından, etinin yenilmesi ve ondan istifade edilmesi hem Kur'an'da hem de Efendimiz ’in beyanıyla kesin ifadelerle haram kılınıyor.
Hayvan etleri ve tüketilmesi konusundaki dini hassasiyetlerimizden birisi de hayvan kesimi olmalıdır. İslam'a göre hayvanların dinen belirlenen unsurlarla Allah adı anılarak besmele ile kesilmesi gerekiyor. Rabbimiz Enam suresi 118. ayette “Eğer onun ayetlerine iman eden kimseler iseniz artık üzerine Allah'ın ismi zikredilmiş olan besmele ile kesilmiş hayvanlardan yiyin” buyuruyor. Yine aynı surenin 121. ayetin de bizlere şu uyarı yapılıyor “Allah adına kesilmeyen hayvanın etini yemeyin! Bu Allah yolundan çıkmaktır, isyandır."
Kesim esnasında hayvana eziyet etmemek gerekmektedir. Mümkünse hayvanın gözü bağlanılmalıdır. Efendimiz (S.A.V.) bir hadis-i şerifinde “Kesim yaptığınız zaman güzel yapınız. Kesecek olan kişi bıçağını iyice bilesin ve hayvanları rahatlatsın” buyurarak bizleri uyarıyor. Bu arada kesim yapan kişinin müslümanlardan seçilmesi eftaldir. Bununla birlikte müslüman olmayan ülkelerde hayvanın acı çekmeden öldürülmesine yönelik bazı uygulamalar olarak, tabanca veya elektrik akımı ile bayıltma yöntemleri kullanılır.. Bu yöntemlerle kesim sürelerinin azaltıldığı düşünülüyor. Bu verilen yüksek voltaj ve akım, hayvanda stres ve kan basıncında artış oluşturuyor. Neticesinde ise kalbin durmasına ve ölümüne sebep oluyor. Ancak birçok İslam alimi bu tür uygulamaları tasvip etmiyor.
PEKİ HANGİ HAYVANLARIN ETİ HELAL, HANGİ HAYVANLARIN ETİ HARAM?
Yenmesi Helal olan hayvanlar
- Tavşan, manda, deve, sığır, koyun, keçi, tavuk, horoz, hindi, kaz, ördek gibi evcil hayvanlar.
- Dağ keçisi, geyik, ceylan, yabani sığır gibi yabani hayvanlar.
- Bıldırcın, güvercin, serçe, sığırcık, balıkçıl gibi kuşlar. Pençeleri ve tırnakları ile avını parçalamayan ve necasetle beslenmeyen bütün yabani kuş çeşitleri.
- Çekirge; yenilebileceğine dair sünnette özel hüküm olduğu için yenilmesi helaldir.
- At eti Şafi, Maliki, Hanbeli ve Hanefi mezheplerinde genel kabul edilen görüşe göre helal.(Ebu Hanife'ye göre ise tenzihen mekruh)
- Balık sınıfına giren denizdeki canlıların eti yenilebilir. Kur'an deniz avını ve denizden elde edilecek yiyeceğin helal olduğunu bizlere bildiriyor. (Maide 96- Fâtır 12)
Yenmesi Haram olan hayvanlar
Leş yani meyte olarak adılandırılan; dinimize göre müdahalesiz kendiliğinden ölen hayvan demektir. Böyle bir hayvanın eti temiz olmadığından ötürü yenilmez.
- Domuz etinin yenilmesi ise dinimizce kesin ifadelerle haram kalınıyor. Bakara, Enam ve Maide surelerinde bildirildiği üzere bu etin necis olduğu kesindir.
- Avını azı dişleri ile kapıp parçalayan ve kendisini koruyabilen hayvanların etleri haramdır. Bu hayvanlar ise; kurt, ayı, aslan, kaplan, pars, sincap, samur, sansar, maymun, sırtlan, fil, köpek, kedi, tilki, gelincik gibi hayvanlar. Fakat azı dişi olduğu halde bunlarla başkasına saldırmayan devenin eti yenilebiliyor.
- Fıtrat bakımından iğrenç olarak bilinen fare, yaban faresi, akrep, yılan, timsah, kurbağa, kara ve deniz kaplumbağası, arı, karasinek, sivrisinek, köstebek, kirpi ve bit pire gibi böceklerin yenmesi de haramdır.
- Eşek ve katırın yenmesi bütün mezheplerde haram olarak kabul edilir.
- Hanefi mezhebine göre hayvanı keserken besmele unutmanın bir sakıncası yoktur. Ancak kasten söylenmez ise, o hayvanın eti yenilmez. Şafi mezhebine göre ise besmele şart değildir, müstehapdır. Bununla birlikte Şafii mezhebine göre keserken ister kasten, ister yanlışlıkla besmele söylenmese de o et sofrada Bismillahirrahmanirrahim denilerek yenilebilir.
- Hanefi mezhebine göre midye, kendiliğinden öldüğü için suyun üzerine çıkmış balıklar, kurbağa, yengeç gibi su hayvanlarını yemek haram. Şafiilere göre ise deniz hayvanlarından doğası gereği pis olanlar haram, temiz olanlar helal.
- Şafiilere göre kırlangıç, tavus kuşu, hüdhüd, papağan kuşlarının etleri haram. Hanefilere göre helal.
- Martı ve balıkçıl kuşları ise helal.
Bir hayvanın eti yenilebilenler arasında ise sütü ve yumurtası da helaldir. Yenilemeyenler arasında ise, sütü de yumurtası da haramdır.