POTASYUM NEDİR?
Potasyum vücudun sıvı ve mineral dengesini, kasların kasılmasını, sinir uyarılarının iletilmesini sağlamak gibi önemli görevleri olan bir elektrolittir. Elektrolitler vücutta elektriksel uyarıların iletilmesini sağlar. Vücutta en çok bulunan üçüncü mineral olan potasyumun ortalama yüzde 98'i hücrelerde bulunur. Bunun yüzde 80’i kas hücrelerinde bulunurken yüzde 20’lik kısmı kırmızı kan hücrelerinde ve karaciğerde bulunur.
POTASYUMA NEDEN İHTİYAÇ VARDIR?
Potasyum birçok işlevi vardır bunlardan bazıları şunlardır;
- Kan basıncını düzenler.
- Kan damarlarının duvarlarının gevşemesine yardımcı olur.
- Potasyum, kas ve kalp kasılmalarını düzenlemede önemli rol oynar.
- Böbrek taşının oluşma riskini azaltır.
- Sodyumun etkilerine karşı koyan ve tutarlı kan basıncının korunmasına yardımcı olan bir elektrolittir.
- Vücut için gerekli olan elektriğin iletilmesini sağlar.
- Sinirlerin iyi çalışabilmesi için potasyuma ihtiyaç vardır.
- Su ve elektrolit dengesini sağlar.
POTASYUM AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER NELERDİR?
Potasyum hemen hemen birçok besinde bulunan bir mineraldir. Potasyum açısından zengin olan besinlerden bazıları şunlardır:
- Kuru kayısı
- Mantarlar
- Kabak
- Balkabağı
- Yapraklı yeşillikler
- Kuru erik
- Kuru üzüm,
- Portakal suyu
- Muz
- Fındık
- Domates
- Avokado
- Karpuz
- Hindistan cevizi suyu
- Patates
- Tatlı patates
- Ispanak
- Domates
- Brokoli
- Bezelye
- Brüksel lahanası
- Kavun
- Mezgit
- Alabalık
- Kaya balığı
- Tam buğday ekmeği
- Kepekli tahıl
- Tavuk göğsü
- Şeker kamışı
- Makarna
- Levrek
- Kereviz
- Somon
- Mercimek
- Barbunya fasulyesi,
- Soya fasulyesi
- Fındık
- Süt
- Yoğurt
- Sığır eti
- Enginar
- Pancar
- Hurma
- Yağsız et
- Portakal
- Kivi
- Ananas
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN POTASYUM MİKTARI NE KADARDIR
Vücudunuz doğal olarak potasyum üretmediğinden dışarıdan takviyelerle ya da besinlerle alınmalıdır. Günlük alınması gereken potasyum miktarı yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişiklik gösterir. Ortalama günlük önerilen miktarlar aşağıda miligram (mg) cinsinden listelenmiştir:
- 0 -6 ay arası bebekler için: 400 mg
- 7-12 ay arası bebekler için: 860 mg
- 1-3 yaş arası çocuklar için: 2000 mg
- 4-8 yaş çocuklar için: 2300 mg
- 9-13 yaş arası erkek çocuklar için: 2500 mg
- 9-13 yaş arası kız çocuklar için: 2300 mg
- 14-18 yaş arası genç erkekler için: 3000 mg
- 14-18 yaş arası genç kızlar için: 2300 mg
- 19 yaş üstü kadınlar için: 2600 mg
- 19 yaş üstü erkekler için: 3400 mg
- Hamile kadınlar için: 2900 mg
- Emziren kadınlarda: 2800 mg
Böbrek hastalığınız varsa potasyum ihtiyacınız değişkenlik gösterecektir. Böbrekler iyi çalışmadığında normalden fazla alınan potasyum kas ve sinir problemlerine yol açabilir. Bu nedenle böbrek rahatsızlığınız varsa almanız gereken potasyum miktarı konusunda doktorunuza danışın.
POTASYUM MİNERALİNİN FAYDALARI NELERDİR?
- Potasyumun ana görevi, vücudun düzgün çalışabilmesi için gerekli olan sodyum seviyesini dengelemektir.
- Kalp rahatsızlıkları ve inme riskini azaltır.
- Vücudun karbonhidratları sindirmesine yardımcı olur.
- Vücuttaki fazla sodyumun atılmasına yardımcı olarak kan basıncını düşürebilir. Böylelikle yüksek tansiyonu önleyebilir.
- Osteoporozu önlemeye yardımcı olur.
- Böbrek taşlarının önlenmesinde önemli rol oynar.
- Su tutulmasının azaltabilir.
- Felç olma riskini azaltabilir.
DÜŞÜK POTASYUM SEVİYESİ (HİPOKALEMİ) NEDİR?
Kandaki potasyum seviyesinin çok düşük olması durumu hipokalemi olarak adlandırılır. Genellikle birçok besinde yer aldığından potasyum eksikliği çok sık görülmez. Ancak uzun süreli kusma, idrar söktürücü ilaçların kullanımı, aşırı terleme ile vücudun aşırı su kaybetmesi gibi sebepler hipokalemiye sebep olabilir.
Hipokalemiye sebep olan diğer durumlardan bazıları şunlardır:
- Aşırı terleme
- Folik asit eksikliği
- Yetersiz beslenme
- Magnezyum eksikliği
- Diyabetik ketoasidoz
- Yetersiz potasyum alımı
- İnsülin verilmesi
- Böbrek üstü bezi problemleri
- Aşırı alkol tüketimi
- Yüksek dozda alınan penisilin
- Baryum zehirlenmesi
- Uzun süre kullanılan müshil ilaçları ve ishal
- Tuz ve potasyum dengesizliğine sebep olan genetik bir böbrek hastalığı olan Bartter sendromu
- Kan basıncındaki artışa sebep olan Liddle sendromu
- Uzun süre kullanılan kortizole bağlı olarak gelişen Cushing sendromu
- İyon dengesizliğine sebep olan Gitelman sendromu
- Fanconi sendromu
- Bazı astım ilaçları
- Bazı antibiyotiklerin kullanımı
- Diüretikler (su tutma gidericiler)
- Ailesel hipokalemi
- Hipertiroidizm
- Kronik böbrek rahatsızlıkları
HİPOKALEMİ SEMPTOMLARI NELERDİR?
- Kas krampları
- Yorgunluk
- Kabızlık
- Mide bulantısı
- Kusma
- Çarpıntı
- Felç
- Solunum yetmezliği
- Taşikardi (çok hızlı kalp atışı)
- Bradikardi (çok yavaş kalp atışı)
- Kas dokusunun bozulması
- Paralitik ileus (tembel bağırsaklar)
- İbrilasyon
HİPOKALEMİ NASIL TEŞHİS VE TEDAVİ EDİLİR?
Doktorunuz öncelikle hastalık geçmişinizle ilgili sorular sorabilir ve fiziki muayeneden sonra kan ve idrar testi isteyebilir. Ayrıca kalp atışlarının düzenli olup olmadığını görmek için EKG isteyebilir. Test sonuçlarında düşük kalsiyum seviyesi tespit edilirse doktorunuz tedaviye başlayacaktır.
Hipopotasemi tedavisinde amaç şunlardır:
- Yaşamı tehdit edebilecek solunum yetmezliği gibi komplikasyonları önlemek,
- Düşen potasyum depolarını doldurmak
- Altta yatan nedeni tedavi etmektir.
Tedavisi ise şunları içerebilir:
- İshal ve kusma var ise bunları kesmek için ilaç yazabilir.
- Düşen potasyum seviyesini yükseltmek için potasyum takviyeleri almanızı önerebilir.
- Potasyum seviyenizin aşırı düşük olması durumunda kontrollü bir şekilde doktorunuz vücuda potasyum enjekte edebilir.
Doktorunuz hipokaleminin başka bir rahatsızlığa bağlı olarak gelişmiş olduğunu teşhis ettiğinde öncelikle sebep olan bu rahatsızlığın tedavisinin yapılmasını önerebilir.
YÜKSEK POTASYUM SEVİYESİ (HİPERKALEMİ) NEDİR?
Potasyumun düşük olması kadar fazla alınması da sağlık problemlerine neden olabilir. Böbrekler düzgün çalıştığında fazla potasyumu normal şartlar altında vücuttan atılmasını sağlar ancak bazı nedenlerden dolayı potasyum seviyesi aşırı yükselebilir bu durum hiperkalemi olarak adlandırılır.
İşte hiperkalemiye neden olabilecek durumlardan bazıları şunlardır:
- En yaygın nedenlerinden biri böbrek yetmezliğidir. Düzgün çalışmayan böbrekler fazla potasyumu atamaz ve potasyum seviyesinin yükselmesine neden olur.
- Bazı kemoterapi ilaçları
- Addison hastalığı
- Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımı
- Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri
- Potasyum tutucu diüretikler
- Hemoliz olarak bilinen kırmızı kan hücrelerinin parçalanması
- Travma
- Doku yaralanmaları
- Tip1 diyabet
- İç kanama
- Potasyum takviyelerin aşırı kullanımı
- İnsülin eksikliği
- Konjestif kalp yetmezliği
- Beta bloker olarak bilinen tansiyon ilaçları
HİPERKALEMİ SEMPTOMLARI NELERDİR?
- Halsizlik
- Kas yorgunluğu
- Uyuşma veya karıncalanma hissi
- Felç
- Düzensiz kalp atışı
- Nefes darlığı
- Mide bulantısı veya kusma
Hiperkaleminin bu belirtilerinden bazılarına sahipseniz mutlaka bir doktora danışın.
HİPERKALEMİ NASIL TEŞHİS VE TEDAVİ EDİLİR?
Doktorunuz hiperkalemi teşhisi için kan testi veya idrar testi isteyebilir. Ayrıca kalp ritmini kontrol etmek için EKG testi de isteyebilir. Bu test sonuçlarında potasyum seviyesinin yüksek olması durumunda tedaviye başlayacaktır.
Tedavi şunları içerebilir:
- Günlük almanız gereken potasyum seviyesini azaltmak için diyete yönlendirebilir.
- Hiperkalemiye katkıda bulunan ilaçlar var ise bunları değiştirebilir veya bıraktırabilir.
- İlaç yoluyla potasyum seviyesini düşürmeye çalışabilir.
- Vücuttaki fazla potasyumun salınabilmesi için idrara çıkmayı sağlayan diüretik kullandırabilir.
- Ayrıca reçetenize bir potasyum bağlayıcı yazabilir.
- Hiperkaleminin en yaygın sebeplerinden olan böbrek rahatsızlığı var ise bu hastalığın tedavisine başlanabilir.
Burada yer alan bilgiler ods.od.nih.gov sitesi referans alınarak derlenmiştir.